TIẾP CẬN TRÍ TUỆ NHÂN TẠO TRONG CÁC HỌC VIỆN CÔNG GIÁO

Tác giả: Lm. Giuse Phạm Đình Ngọc

Trong vài năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence - AI) đã vượt khỏi phạm vi của phòng thí nghiệm kỹ thuật số để len lỏi vào mọi ngõ ngách của đời sống thường ngày. Chúng ta bắt gặp AI trong chiếc điện thoại thông minh, trong các ứng dụng dịch thuật, trong những công cụ học tập và nghiên cứu, thậm chí cả trong việc sáng tác nghệ thuật và đời sống mục vụ.

Câu hỏi không còn là “AI có hiện diện hay không?” mà là “Chúng ta sống và học tập với AI như thế nào?”. Chính trong bối cảnh ấy, tác giả một tu sĩ Dòng Tên – đã can đảm “đu trend” để đặt thêm câu hỏi: AI có chỗ đứng nào trong các Học viện Công giáo, đặc biệt trong việc học và giảng dạy triết học và thần học? Đây là vấn đề vừa “nóng” vừa "khó." Nóng, vì hầu như ai cũng quan tâm; khó, vì chưa có tiền lệ và chưa có nhiều tài liệu định hướng từ trong lòng Giáo hội. Tác giả không hứa hẹn giải quyết hết mọi vấn nạn, nhưng đã tiên phong gợi mở một lộ trình để độc giả cùng bước vào hành trình suy tư. Như cách mà thánh Inhaxiô Loyola, Đấng sáng lập Dòng Tên, khi đứng trước một lộ trình bất định, đã luôn hỏi mình trước Chúa: Quid agendum? Tôi phải làm gì?

Có thể nói, cuốn sách nhỏ này muốn như một người bạn “mới quen” khi ta bắt đầu tập tành đối diện với câu chuyện còn chưa tỏ tường của AI dưới ánh sáng của Tin Mừng và truyền thống học thuật Công giáo. Đây là một nỗ lực trình bày gọn gàng, rõ ràng và dễ hiểu, giúp người đọc không bị choáng ngợp trước vô số dữ liệu và những tranh cãi về AI. Chính sự vừa sức này lại làm nên sức hấp dẫn: tác giả đưa vấn đề về đúng tầm của người học, người dạy, và người tìm kiếm sự thật.

Tác phẩm TIẾP CẬN TRÍ TUỆ NHÂN TẠO TRONG CÁC HỌC VIỆN CÔNG GIÁO được trình bày thành bốn chương và một phụ chương. Chương 1: Giới thiệu sự hiện diện mới mẻ của AI trong môi trường giáo dục, đặc biệt các Học viện Công giáo, với cơ hội và thách đố đi kèm. Chương 2: Tiếp cận AI trong ánh sáng linh đạo Inhaxio Loyola, gợi mở thái độ phân định và tự do nội tâm khi sử dụng. Chương 3: Bàn về ứng dụng AI trong việc học triết học và thần học, nêu lợi ích và cảnh báo nguy cơ lệ thuộc. Chương 4: Suy tư triết học – thần học, khẳng định AI không thể thay thế con người như hữu thể có ý thức, tự do và khả năng yêu thương. Phụ chương tập hợp các tư liệu và văn kiện liên ngành, mở rộng góc nhìn. Lời kết của tác giả mời gọi coi AI như “người bạn đồng hành” trong hành trình tìm kiếm sự thật, nhưng luôn giữ vững nhân phẩm và ánh sáng Tin Mừng.

Điều đáng chú ý là cha Giuse Phạm Đình Ngọc không chỉ nói đến những tiện ích bề ngoài mà còn lắng nghe những tiếng nói sâu xa hơn. AI có thể giúp sinh viên tra cứu, viết nháp, dịch thuật, nhưng nó cũng đặt ra những câu hỏi triết học quan trọng: thế nào là tư duy sáng tạo đích thực, đâu là ranh giới giữa trợ giúp và sao chép, và làm sao giữ được trung thực trong nghiên cứu học thuật? Triết học và thần học vốn đào tạo con người suy tư có chiều sâu, chứ không sản xuất những “sản phẩm nhanh hay ăn liền.” Thế nên, đối diện với AI, chúng ta, ít nhất trong vai Kitô hữu, được nhắc nhở mạnh mẽ rằng chỉ có người biết chiêm niệm, cầu nguyện, và yêu thương mới thật sự chạm được đến chân lý. Một cỗ máy, dù tinh vi đến đâu, cũng không thể thay thế việc “tìm kiếm Thiên Chúa trong mọi sự.”

Trong bối cảnh nhiều người còn dè dặt, tác giả đã can đảm thử nghiệm một lối tiếp cận AI từ trong lòng Giáo hội. Đây là nỗ lực đáng trân trọng, vì nó mở đầu cho một cuộc đối thoại cần thiết giữa công nghệ và đức tin. Mặc dù đề tài phức tạp, sách được viết bằng văn phong giản dị, gần gũi, có lồng ghép những câu chuyện cá nhân, thậm chí cả chút châm biếm hay những ví dụ đời thường. Độc giả không cần là chuyên gia công nghệ vẫn có thể theo dõi mạch lý luận. Chính sự giản dị này lại tạo cơ hội cho sinh viên, giáo sư và cả những độc giả ngoài ngành có thể cùng tham gia cuộc trò chuyện.

- Linh mục Giuse Bùi Quang Minh, SJ, MA - Giáo sư Triết học